Spadochron jest symbolem nadziei i wiary

zesłanym z firmamentu gwiaździstej przestrzeni,

boskim dzwonem głoszącym, że ludzkie ofiary

krwi i ciała – na wolność nam przyszłość zamieni.

Rotmistrz cichociemny
 Józef Gabriel Zabielski „Żbik”

„SKOKI PO WOLNOŚĆ” - pod takim hasłem ogłaszamy konkurs online na okoliczność 80. rocznicy powołania Armii Krajowej. Rozpocznie się on 14 lutego, tradycyjnie w samo południe!

Trzeba nam wiedzieć, że tegoż dnia w 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przemianowaniu Związku Walki Zbrojnej w jednolitą organizację zbrojną – Armię Krajową, która miała scalić konspiracyjne struktury podziemia pod jedną komendą do wspólnej walki o wolną Polskę.

Celem tej edukacyjnej szarady jest przywołanie chlubnej przeszłości naszej małej ojczyzny na tle wydarzeń czasów II wojny światowej, wzmacnianie lokalnej tożsamości wraz z utrwalaniem patriotycznych postaw. Treść pytań w znacznej mierze odwołuje się do historii elity dywersji AK – cichociemnych.

Warto wiedzieć, że dzieje Polski Podziemnej na obszarze powiatu koneckiego bardzo mocno splecione są z historią zrzutów spadochronowych i walczącymi tutaj cichociemnymi, a wszystko to ściśle wiąże się z miejscową konspiracją i partyzantką. Już w październiku 1939 r. w Zychach pod Radoszycami stanął major Henryk Dobrzański „Hubal”. Tu został powołany, specjalnym rozkazem, Oddział Wydzielony Wojska Polskiego. W pracach tych uczestniczył kapitan Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz” – późniejszy inicjator tworzenia desantu powietrznego i szkolenia skoczków spadochronowych – cichociemnych. Sam „Kotwicz” wykonał skok do Kraju w grudniu 1941 r. Podczas pobytu „Hubala” i „Kotwicza” we wspomnianych Zychach do Oddziału dołączył plut. Franciszek Głowacz „Lis”, który dowodził później tj. przed Bożym Narodzeniem w 1940 r. grupą dywersyjną zabezpieczającą przyjęcie pierwszego planowanego zrzutu cichociemnych w operacji powietrznej „Adolphus”. Wtedy jednak skok ten nie doszedł do skutku, ale przez kilka dni czuwała uzbrojona, wówczas pierwsza placówka zrzutu w rejonie Niekłania, kilkanaście kilometrów na wschód od Końskich. Sam zaś „kosz” był wyznaczony w okolicy „Skałek Piekiełko”. Tymczasem na pierwszy dokonany zrzut cichociemnych w powiecie koneckim trzeba było czekać do końca marca 1942 r. Odbył się on w ramach operacji powietrznej „Belt”, a planowany kosz nosił kryptonim „Kopyto” i zlokalizowany był rejonie Stara Kuźnica – Piasek - Paruchy. Jednak sześciu skoczków wylądowało wtedy trochę dalej w kierunku zachodnim, za Młynkiem w stronę Baryczy.

Za przyjęcie skoczków i udane ich przekazanie do Warszawy odpowiadała konecka konspiracja, na czele z komendantem Obwodu AK Końskie kpt. Janem Stoińskim. Kolejne zrzuty na tym terenie miały miejsce w następnym roku. Ten w połowie lutego odbył się na „dziko” w rejonie Maleńca, a jednym ze czterech skoczków był ppor. Leszek Ratajski „Żal”, który potem trafił do Okręgu AK Nowogródek. Tam współpracował w ramach działalności dywersyjnej z dwoma konecczanami: Bojomirem Tworzyańskim „Ostoją” i Stanisławem Białeckim „Scewolą”, którzy wcześniej stanowili załogę wspomnianej placówki zrzutu pod Końskimi. Warto tu nadmienić, że ppor. B. Tworzyański w czerwcu 1944 r. przejął w Okręgu Nowogródek dowodzenie nad VII batalionem 77 pp AK, po śmierci por. Jana Piwnika „Ponurego”. Planowany zrzut w marcu 1943 r. na placówkę „Wół” faktycznie odbył się w pobliżu wspomnianego wcześniej „Kopyta”. Odbiór zabezpieczyli dywersanci z Końskich i Niekłania. W domu Niedzielskich przebywał często ppor. cc Waldemar Szwiec „Robot”, który wsławił się organizacją „skoku na Końskie” z 31 sierpnia na 1 września 1943 r., wtedy już jako dowódca II Zgrupowania Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich „Ponury”. Jego pomnik zdobi dziś konecki cmentarz i stanowi główne miejsce patriotycznych obchodów „Koneckiego Września”. Trzeba jeszcze dodać, że wielu konecczan walczyło wtedy w oddziałach partyzanckich, czy to wspomnianego już „Robota”, czy też por./kpt. cc Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”, jak również por./kpt. Antoniego Hedy „Szarego” w kompanii ppor. Ludwika Wiechuły „Jelenia”, tego który uczestniczył w akcji rozbicia więzienia w Końskich z 5/6 czerwca 1944 r. Na początku września 1944 r., podczas akcji „Burza” na obszarze powiatu koneckiego doszło do jednej z większych bitew partyzanckich. Przez dwa dni trwały walki w obronie Radoszyc z udziałem 2 i 3 pułku piechoty z 2 Dywizji Piechoty Legionów AK.

Stąd też pytania zredagowane w formie opowieści noszą ogólny tytuł „Skoków po wolność”, a kolejne podtytuły trzech etapów wzmacniają i tłumaczą główne hasło:

Etap I - Od pierwszej placówki do pierwszego zrzutu;

Etap II – Zrzutowe steny orężem koneckich partyzantów;

III Etap - Nie tylko „Robota” skok na Końskie.

Przypomnijmy zatem, że z tej ziemi wyszedł inicjator operacji powietrznych kapitan „Kotwicz”, a w boju o Radoszyce we wrześniu 1944 r.  walczył jego kolega z kursów dla spadochroniarzy w Wielkiej Brytanii, kpt. E. Kaszyński „Nurt” wraz ze wspomnianym ppor. cc „Jeleniem” i jego bratem – bliźniakiem Bernardem Wiechułą „Marudą”, obaj z batalionu „Szarego”.

Na zakończenie niech również  posłuży przywołanie pamięci o tym, że w tej okolicy śmiercią spadochroniarza poległo dwóch skoczków. Znaczniejszy rangą – ppłk cc Leopold Krizar „Czeremosz” zginął w październiku 1944 r. pod Sokołowem, gdzie od 2018 roku fakt ten upamiętnia kamienny obelisk. Drugie historyczne odniesienie pod Niewierszynem, dotyczy ppor. Bolesława Odrowąż – Szukiewicza. Z tą postacią wiąże się legenda o niespełnionej miłości młodej angielskiej dziewczyny ze stacji wyczekiwania do przystojnego spadochroniarza. Z tego powodu zrodziła się też miłość do Polski i wielkie charytatywne działanie Sue Ryder – Baronessy of Warsaw – bo o nią tu chodzi…

BEZ ODZNAK,MUNDURÓW

BEZ ORŁÓW I GWIAZD

I ŻYCIE SWE MAJĄC

W OFIERZE

TOCZYLIŚMY WALKĘ

ZA WOLNOŚĆ I LUD

MY ARMII KRAJOWEJ

ŻOŁNIERZE

Ten napis na pomniku na Rynku w Radoszycach stanowi szczególne odniesienie do tamtych czasów.

Regulamin Konkursu - (plik.pdf) - 720 kb

Marian Wikiera

Galeria zdjęć - Skoki po wolność...