Z dziejów powiatu

Podstawę terytorialną obecnego powiatu stanowi dawny konecki klucz włości, będący praktycznie już od XII w. samodzielną jednostką administracyjną na obszarze kasztelanii żarnowskiej, a od końca XIV w. powiatu opoczyńskiego. Jedynie rejon Radoszyc znajdował się w powiecie chęcińskim, a w powiecie radomskim okolice Chlewisk, Szydłowiec i Borkowice. Taki stan trwał do upadku Rzeczypospolitej - po trzecim rozbiorze. Wszystkie te ziemie należały wtedy do województwa sandomierskiego.
Wspomnianymi dobrami zwanymi z czasem Końskie Wielkie władali blisko sześć wieków Odrowążowie, a poprzez następne dwa stulecia Małachowscy.
Po wkroczeniu Austriaków do tzw. Galicji Zachodniej w 1795 r., ustanowili oni w Końskich siedzibę cyrkułu (okręgu) - jednego z sześciu na tym terenie - faktycznie odpowiadającemu powiatowi. Po ustąpieniu tychże zaborców w 1809 r. ziemie te włączono do Księstwa Warszawskiego, a Końskie jako siedziba powiatu wraz z Żarnowem, Przedborzem, Białaczowem i Radoszycami weszły w skład departamentu radomskiego. W 1816 r. dotychczasowe powiaty utraciły na znaczeniu i na ich miejsce powołano obwody, w tym opoczyński, z siedzibą w Końskich ( do 1834 r.). Przywrócono też nazwę województwo sandomierskie z urzędem w Radomiu.
Z ostatnim dniem 1866 r. ukaz carski ustanowił powiat konecki. Jego najważniejszym miastem i ośrodkiem władz stały się Końskie. Terytorium to przynależało do guberni radomskiej, która praktycznie pokrywała się z dawnym województwem sandomierskim.
Ówczesny powiat Końskie był rozległym obszarem: od Pilicy z Przedborzem aż po Szydłowiec. Niebawem prawa miejskie utraciły Gowarczów i Radoszyce. W skład liczącego wtedy 1883 km kw. powiatu wchodziło 18 gmin: Bliżyn, Borkowice, Chlewiska, Czermno, Dobromierz, Gowarczów, Grodzisko (z siedzibą w Radoszycach), Góry Mokre, Kamienna (od 1905 r.), Końskie, Duraczów (z siedzibą w Pomykowie), Miedzierza (z siedzibą w Królewcu, potem w Smykowie), Niekłań (z siedzibą w Odrowążu), Pijanów (z siedzibą w Słupi), Przedbórz, Ruda Maleniecka, Skotniki i Szydłowiec. Na tym terenie mieszkało wówczas blisko 80 tys. ludzi. Ich liczba szybko wzrastała i w 1931 r. wynosiła ok. 180 tys. osób, z czego 75% mieszkało w ponad 400 przeludnionych wsiach. Powiat konecki znajdował się wówczas w województwie kieleckim.
W 1938 r. odeszły gminy: Szydłowiec, Skarżysko, Bliżyn, a powiat Końskie włączono w obszar województwa łódzkiego (do 1950 r. nie licząc lat okupacji). W 1955 r. konecki powiat utracił gminy Borkowice i Chlewiska. Wszyskie powiaty, w tym i konecki, zostały zlikwidowane decyzją władz centralnych w 1975 r.; żyło w nim wówczas 103 tys. mieszkańców.
Utworzony w 1999 r. samorządowy powiat konecki liczy 91,5 tys. osób zamieszkałych na obszarze 1140 km kw. Tworzy go 8 gmin: Końskie, Stąporków, Radoszyce, Gowarczów, Fałków, Ruda Maleniecka, Smyków i Słupia Konecka.

Historia uprzemysłowienia Ziemi Koneckiej

Warunki naturalne Konecczyzny w postaci rozległych lasów i płytko zalegających rud żelaza spowodowały, że już w średniowieczu, rozwinęło się tutaj górnictwo oraz produkcja żelaza. W następnych latach rynek zbytu na wyroby żelazne znacznie się poszerzył, wzrastała zatem produkcja. Było to możliwe dzięki upowszechniającemu się od XIII w. wynalazkowi koła wodnego. Taki mechanizm zaczęto stosować w młynach zbożowych, tartakach, foluszach, papierniach oraz hutach i kuźnicach. O ich lokalizacji zaczął decydować kolejny element przyrody - przepływające rzeki i strumienie. Tak oto, wykorzystując spadek wód do poruszania koła wodnego, udało się zbudować piece hutnicze o wiele większe od wcześniejszych dymarek. Dmuch, podnoszący temperaturę, pędzony był tam miechami poruszanymi mechanicznie, także młoty wprawiano w ruch przy pomocy dźwigni na wale koła wodnego. Tak wyglądała kuźnica wodna - zwana z czasem rudą, hutą ( z języka łacińskiego minerą lub ferrarią). Pierwsze wzmianki świadczące o kuźnicach żelaznych w pobliżu Końskich pochodzą z XV w. Element koła drewnianego poruszanego wodą wpisał się na trwałe w krajobraz konecczyzny. Koło wodne charakteryzowało kuźnicę tak dalece, że od ich liczby wyznaczano podatki. Oprócz przemysłu żelaznego istniał tutaj również w wieku XVI i XVII znaczny ośrodek szklarstwa, zlokalizowany pod Radoszycami i w rejonie Wzgórz Koneckich. Skutkiem wieloletniego działania ok. 80 kuźnic, hut szklanych był rozwój osadnictwa. W XVIII w. znów ogromne koła wodne zdecydowały, iż na Konecczyźnie powstało nowoczesne zagłębie metalurgiczne. Wytop żelaza oparto wtedy na procesie wielkopiecowym. Prekursorem w tym względzie był tu kanclerz Jan Małachowski. Na ogólna liczbę wielkich pieców w 1782 roku ponad połowa z nich znajdowała się pod Końskimi, czyniąc z tego terenu centrum przemysłowe Rzeczypospolitej.W początkach XIX w. Stanisław Staszic nakreślił ambitne plany rozwoju przemysłu. Doniosłą rolę w tych zamierzeniach miały odegrać rzeki Czarna i Kamienna. Tak powstała m.in. walcownia w Sielpi. Czarna stała się wtedy jedną z najbardziej pracowitych rzek Polski. W kulturze materialnej i procesie osadniczym ośmiu gmin wchodzących w skład obecnego powiatu koneckiego, koło wodne odegrało na przestrzeni kilku wieków ogromną rolę. Ten fakt miał zasadniczy wpływ przy projektowaniu herbu dla obecnego powiatu koneckiego, gdzie koło wodne znalazło się na poczesnym miejscu. Przeszło ono olbrzymią transformację: od praktycznego zastosowania poprzez obiekt muzealny, a na symbolice heraldycznej skończywszy. Tak więc łączy ono przeszłość z teraźniejszością.