Radoszycki Wrzesień

Beata Kij

Opublikowano: 07 wrzesień 2021

Jak co roku od wielu lat przy pomniku, na radoszyckim rynku złożono na zdjeciu Starosta Konecki i Czlonek Zarzadu Powiatu skladajacy wieniec w Radoszycach wieńce, zapalono znicze…

O wydarzeniach z 1944 roku przypominają napisy na obelisku, w tym krótkie poetyckie ujęcie:

Bez odznak, mundurów, bez orłów i gwiazd

i życie swe mając

w ofierze toczyliśmy walkę za wolność i lud...

My Armii Krajowej Żołnierze

To lokalne święto rozpoczęło się w niedzielę 5 września od uroczystej mszy świętej w kościele pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w intencji ojczyzny, którą sprawował ksiądz proboszcz Marek Bartosiński. Następnie mieszkańcy, zaproszeni goście i przedstawiciele władzy przemaszerowali na radoszycki skwer pod pomnik upamiętniający wydarzenia sprzed 77 laty. Tam uroczystość poprowadził Sławomir Staciwa – dyr. SP w Górnikach, a jako pierwszy przemowy rozpoczął Burmistrz Miasta i Gminy Radoszyce Michał Pękala, który wspominając dzieje dawne nawiązał do współczesności:

77 lat temu to miejsce wyglądało inaczej. Było pełne kłębów dymu od palących się domostw. Ta ziemia była ubroczona krwią naszych mieszkańców, którzy tu polegli. Wówczas wkroczyły oddziały partyzanckie, które spowodowały, że pozostali nasi mieszkańcy, zgromadzeni tu w tym miejscu, zostali ocaleni. (…) Tak jak powiedział nasz proboszcz: zrozumienie, spokój i szacunek do drugiego człowieka jesteśmy winni tym, którzy tu polegli. Chciałbym zaapelować o to byśmy do bliskich, sąsiadów, przyjaciół zwracali się z szacunkiem i ze zrozumieniem. A my wspólnie z panem starostą będziemy dbać o to żeby ta ziemia piękniała. By nasze decyzje były decyzjami trafnymi…

Powiat Konecki podczas tego wydarzenia reprezentowali: Starosta Konecki - Grzegorz Piec oraz członek Zarządu Powiatu - Jarosław Staciwa.

Włodarz Koneckiego Powiatu zwrócił uwagę, że na mapie naszej małej ojczyzny takich miejsc jest bardzo dużo, wymieniając m.in. Trawniki, Kazanów, Rudę Maleniecką i wiele innych miejsc, w których żołnierze znani i nieznani z imienia i nazwiska walczyli o naszą wolność. Starosta G. Piec również nawiązał do obecnych czasów:

O to byśmy się mogli spotykać w bezpiecznym, spokojnym kraju i w takim kraju, dzięki tym ludziom żyjemy. Musimy o nich pamiętać bez względu na sytuację. Wrzesień jest szczególnie trudnym miesiącem dla Polaków. Przypomnieć wystarczy 1939 kiedy to 1 września zaatakowali nas Niemcy, a 17 września zostaliśmy zaatakowani przez Sowietów. Wtedy Polska została sama. Przez 6 lat walki mimo mordów, wywózek podnieśliśmy się i zobaczcie w jakim pięknym kraju żyjemy. Miejmy nadzieję, że ta sytuacja, która ma miejsce na naszej wschodniej granicy, bo to niby jest daleko, ale to Polska. Miejmy nadzieję, że to nie wpłynie na sytuację szerzej. Boże błogosław naszej ojczyźnie Polsce.

Potem list od poseł na Sejm RP Agaty Wojtyszek odczytała jej przedstawicielka Krystyna Lewandowska. Przybyłe delegacje, w tym między innymi przedstawiciele jednostek OSP oraz harcerze, złożyły wieńce i znicze pod pomnikiem, a na koniec uroczystości, patriotyczny w swoim brzmieniu, program artystyczny zaprezentowała młodzież z miejscowej Szkoły Podstawowej, która nosi imię Antoniego Hedy - Szarego.

Przypomnijmy zatem w tym miejscu trochę historii. Otóż oddziały 2 Dywizji Piechoty AK na początku września 1944 r. zajęły obszar na południe od Radoszyc. 2 września zmotoryzowany oddział rozpoznawczy Niemców wkroczył do Radoszyc, natykając się na grupę akowców i patrol aprowizacyjny Brygady Świętokrzyskiej NSZ. Doszło do wymiany ognia. O walce zawiadomiono będącego wówczas w Wyrębowie por. A. Hedę „Szarego” - dowódcę II batalionu 3 pp legionów AK. Na jego rozkaz z odsieczą ruszyła 5 kompania ppor. L. Wiechuły „Jelenia” w rejon pomiędzy Radoszyce a Grodzisko, żeby odciąć Niemcom drogę odwrotu. Wobec takiego naporu hitlerowcy zmuszeni byli wycofać się z miasteczka w stronę płonącego Grodziska. Atakiem kierował tu komendant „Szary”. W zaciętym kilkugodzinnym boju partyzanci zabili 21 Niemców. Oddział „Szarego” miał 2 poległych (Konecczan: Kazimierza Proskurnickiego „Korwin” i Edmunda Rożnowskiego „Zenek” – Obaj spoczywają na koneckim cmentarzu).

Nazajutrz, w niedzielę hitlerowcy urządzili w Radoszycach akcję odwetową. Osadę opasał pierścień nieprzyjaciela: żandarmerii, formacji SS, Wehrmachtu i Kałmuków (w sile około 600 żołnierzy). Część tego wojska wkroczyła do miasteczka i spędziła ludność na rynek, a ze wszystkich stron podpalono domostwa, zaś do bezbronnej ludności zaczęto strzelać (zginęło 19 osób). Akcję pacyfikacyjną przerwał atak na Radoszyce batalionu „Tarniny” w pełnym składzie trzech kompanii: „Zawiszy” (od wschodu), „Burzy” - „Jedrusi” (od południa), i por. R. Różańskiego „Roga” (od zachodu) oraz 7 kompanii por. „Polnego” (Wacław Czosnek) z III batalionu kpt. Stefana Kępy „Pochmurnego”. Zacięta walka trwała kilka godzin i przyczyniła się do uratowania ludności cywilnej. Niestety ocalało tylko niewiele domów. Manewr oskrzydlający na Wilczkowice żołnierzy batalionu „Nurta” (około 100) też z 2 pp AK zmusił nieprzyjaciela do odwrotu z Radoszyc.

W tej sytuacji reszta ludności uniknęła pacyfikacji, w wyniku której ocalało jedynie 9 domostw. Ofiary niemieckiej zbrodni zostały pochowane na miejscowym cmentarzu.

Oto lista pomordowanych w Radoszycach 3 września 1944 roku:

Binkowski Ludwik – ur. 1921

Binkowski Stefan

Ciesielski Jan - 1916

Janus Józef

Kołodziejczyk Andrzej - 1900

Lewandowski Maks

Lipnicki Jan - 1920

Ogonowski Antoni - 1874

Popiel Bolesław

Przyjemski Stanisław - 1920

Przyjemski Wincenty - 1888