1. Maria Magdalena Antonina Szelągowska urodziła się 19 stycznia 1905 we Lwowie. Była córką profesora historii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie - Adama Szelągowskiego. Maria nie poszła jednak w ślady ojca, podejmując studia humanistyczne. Zdobyła zupełnie inne wykształcenie – inżynier chemik.

Pytanie: Podaj w którym roku i jaką uczelnię ukończyła Maria Szelągowska?

2. W okresie okupacji Maria Szelągowska podjęła działalność konspiracyjną w AK. Współpracowała m.in. z rotmistrzem Witoldem Pileckim, przepisując jego tajne raporty na temat KL Auschwitz - Birkenau. Dzięki temu po raz pierwszy została pokazana prawda na temat życia obozowego, planowej akcji eksterminacyjnej wobec więźniów polskich i żydowskich oraz niezwykłego okrucieństwa strażników. Raporty te, obok raportów Karskiego, są pierwszym źródłem wiedzy na temat Holokaustu oraz cennym świadectwem dokumentalnym zbrodniczej działalność niemieckich narodowych socjalistów. W sierpniu 1944 roku Maria Szelągowska, jako żołnierz AK brała również udział w Powstaniu Warszawskim.

Pytanie: Jakiego pseudonimu konspiracyjnego używała Maria Szelągowska?

3. Po Powstaniu Warszawskim wojenne losy rzuciły Marię Szelągowską do Włoch, gdzie weszła w szeregi Pomocniczej Służby Kobiet II Korpusu gen. Władysława Andersa. W tym okresie ponownie spotkała rotmistrza Witolda Pileckiego i zaangażowała się w działania przeciwko nowym okupantom. Już w październiku 1945 roku, razem z rotmistrzem i Bolesławem Niewiarowskim, pod zmienionym nazwiskiem, wyruszyła by podjąć działalność w rodzinnym kraju. Do ich zadań należało zbieranie informacji o sytuacji i nastrojach w Polsce zajętej przez wojska sowieckie. W tym czasie przydały się jej nabyte w czasie studiów umiejętności – oficjalnie prowadziła wspólnie z Witoldem Pileckim wytwórnię wód kwiatowych. Działalność konspiracyjną przerwały aresztowania.

Pytanie: Kiedy Maria Szelągowska została aresztowana przez funkcjonariuszy MBP? Podaj dokładną datę?

4. Zaraz po zatrzymaniu rozpoczęły się brutalne przesłuchania zatrzymanych. Proces, prowadzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie w marcu 1948 roku trwał blisko dwa tygodnie. Według materiałów UB, Maria Szelągowska, w siatce zorganizowanej przez Witolda Pileckiego odgrywała rolę „informatorki i kierowniczki biura studiów wywiadu Andersa”. Po tym pokazowym procesie skazana została wraz Witoldem Pileckim i Tadeuszem Płużańskim na karę śmierci. W tajnej opinii skład sędziowski zasugerował jednak możliwość zamiany kary śmierci na dożywocie „jedynie ze względu na płeć”. Bolesław Bierut w przypadku Szelągowskiej skorzystał z prawa łaski i zmienił jej karę zgodnie z tą opinią.

Pytanie: W którym roku udało się Marii Szelągowskiej opuścić mury stalinowskiego więzienia?

5. W związku z Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych w 2018 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda wręczył odznaczenia państwowe osobom zasłużonym dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej oraz w pielęgnowaniu pamięci o Żołnierzach Niezłomnych.

 – To Pan Prezydent Lech Kaczyński złożył w Sejmie tę inicjatywę – przypomniał Andrzej Duda. - Wspólnota narodu to też wspólnota wspólnej historii, a w tej historii przede wszystkim wspólnej pamięci. Dziękuję, że tę pamięć przechowujecie, pielęgnujecie. Dziękuję, że tę pamięć przekazujecie. Cześć i chwała bohaterom, wieczna pamięć poległym. Niech żyje Polska – zakończył swoje wystąpienie Prezydent.

Pytanie: Odznaczona została wówczas pośmiertnie Maria Szelągowska. Jakie to było odznaczenie?